O egzekucji

1. Podstawowe pojęcia w postępowaniu przed komornikiem sądowym:

Komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym – art. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 20 stycznia 2004 r., w sprawie o sygn. SK 26/03 uznał komornika za “szczególny organ państwowy” (Dz. U. Nr 11, poz. 101). W celu zagwarantowania sprawnej egzekucji komornik korzysta z uprawnienia do stosowania środków przymusu. Powierzone przez państwo czynności egzekucyjne komornik wykonuje, używając pieczęci urzędowej z godłem państwa, korzysta też z ochrony prawa karnego przysługującej funkcjonariuszom publicznym.

Wierzyciel – podmiot  określony w tytule wykonawczym, na którego rzecz zostało zasądzone świadczenie pieniężne lub niepieniężne, mający prawo do żądania wszczęcia egzekucji sądowej.

Dłużnik – to podmiot, który według treści tytułu wykonawczego ma obowiązek spełnić określone świadczenie i przeciwko któremu toczy się egzekucja.

Tytuł wykonawczy to co do zasady tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności – art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego. Prawidłowo wydany tytuł wykonawczy powinien określać treść i zakres świadczenia, które będzie podlegać egzekucji, oraz osoby, na których rzecz i przeciwko którym egzekucja ma być prowadzona. Wierzyciel do wniosku o wszczęcie egzekucji ma obowiązek dołączyć oryginał tytułu wykonawczego.  Najczęściej występujące tytuły wykonawcze składają się z prawomocnego orzeczenia Sądu (nakazu, wyroku) wraz z klauzulą wykonalności.

Klauzula wykonalności nadana na tytuł egzekucyjny stanowi zezwolenie na przeprowadzenie egzekucji, czyli zastosowanie przymusu państwowego w tym postępowaniu, na podstawie istniejącego tytułu egzekucyjnego. Przez nadanie klauzuli wykonalności tytuł egzekucyjny staje się tytułem wykonawczym.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 sierpnia 2014 r., określa brzmienie klauzuli wykonalności w następujący sposób:

Niezbędnym elementem klauzuli wykonalności jest:
1) numer PESEL lub NIP wierzyciela i dłużnika będących osobami fizycznymi, jeżeli są oni obowiązani do jego posiadania lub posiadają go, nie mając takiego obowiązku, lub
2) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP wierzyciela i dłużnika niebędących osobami fizycznymi, którzy nie mają obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli są oni obowiązani do jego posiadania.

Tytuł egzekucyjny określny został w art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, iż tytułami egzekucyjnymi są między innymi orzeczenie sądu, referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem.

2. Prawa wierzyciela

Prawo do egzekucji  sądowej:  celem dochodzenia swoich praw przez  przymusowe spełnianie świadczenia wskazanego w tytule wykonawczym. Wierzyciel będący w posiadaniu tytułu wykonawczego ma prawo skierować swoją sprawę do komornika sądowego. W tym celu musi przedłożyć do komornika tytuł wykonawczy w oryginale wraz z wnioskiem egzekucyjnym. Wierzyciel we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego winien wskazać sposoby egzekucji, a więc określić zakres składników majątkowych dłużnika, do których winno być skierowane postępowanie egzekucyjne. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wyróżniają następujące sposoby egzekucji: z ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności (m.in. pobieranych świadczeń lub innych dochodów), rachunków bankowych, innych prawa majątkowych oraz nieruchomości. Wierzyciel jest gestorem postępowania egzekucyjnego i może wnioskować o egzekwowanie świadczenia w oparciu o wszystkie przewidziane powyżej sposoby egzekucji i w stosunku do całego majątku dłużnika.
Celowym jest żeby wierzyciel w toku postępowania egzekucyjnego wskazywał jak najwięcej informacji dotyczących majątku dłużnika i wybierał takie sposoby egzekucji, które w sposób skuteczny zaspokoją jego należności. Wniosek powinien zawierać:

1.    wskazanie komornika, do którego jest składany;
2.    oznaczenie wierzyciela i dłużnika;
3.    wskazanie świadczenia-należności, którą komornik ma wyegzekwować;
4.    określenie sposobów egzekucji;
5.    podpis wierzyciela;
6.    dodatkowe informacje.

Zabezpieczenia roszczenia: w celu zabezpieczenia przyszłych należności, które nie zostały jeszcze stwierdzone tytułem wykonawczym, wierzyciel zwany wówczas uprawnionym można zabezpieczyć przysługujące mu roszczenie w drodze postępowania zabezpieczającego, które może poprzedzać ewentualne przyszłe postępowanie egzekucyjne. Należności pieniężne uzyskane w wyniku przeprowadzenia postępowania zabezpieczającego przekazuje się na rachunek depozytowy sądu, a podlegają one wydaniu wierzycielowi po uzyskaniu przez niego tytułu wykonawczego i wszczęciu egzekucji. Postępowanie zabezpieczające przeprowadzone jest na podstawie wniosku uprawnionego składanego podobnie jak w postępowaniu egzekucyjnym i dołączonego do niego tytułu zabezpieczającego m.in. nieprawomocnego tytułu egzekucyjnego, co ustawodawca dopuszcza w niektórych sytuacjach bądź orzeczenia Sądu w przedmiocie  zabezpieczenia.

Prawo wyboru komornika: wierzyciel ma prawo wyboru komornika sądowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do którego chce złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Wyjątkiem są sprawy o egzekucję z nieruchomości oraz sprawy, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio. Wierzyciel, dokonując wyboru komornika, składa wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji bądź odrębnym pismem oświadczenie, że korzysta z prawa wyboru komornika na podstawie art. 8 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.

Zlecenie komornikowi poszukiwania za wynagrodzeniem majątku dłużnika: powyższe uregulowane jest w art. 801 (2) KPC. Należy pamiętać, iż instytucja poszukiwania przez komornika za wynagrodzeniem majątku dłużnika jest ściśle związana z toczącym się postępowaniem egzekucyjnym. Służy ono ustaleniu majątku dłużnika niezbędnego do zaspokojenia wierzyciela. Wniosek o poszukiwanie majątku dłużnika można złożyć tylko w ramach toczącego się postępowania egzekucyjnego. Wniosek podlega opłacie na podstawie art. 53 a Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. W przypadku otrzymania takiego wniosku, komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 2% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W razie nie uiszczenia opłaty w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, komornik zwraca wniosek zawierający zlecenie poszukiwania majątku. W razie odnalezienia majątku dłużnika w trybie określonym w ust. 1 komornik pobiera opłatę stałą w wysokości 5% szacunkowej wartości tego majątku, nie więcej jednak niż 100% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Opłata ta ulega zmniejszeniu o kwotę opłaty pobranej na podstawie ust.1. Przepis art. 49 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Komornik może również wezwać wierzyciela o zaliczki na pokrycie wydatków gotówkowych związanych z poszukiwaniem majątku dłużnika. Wydatki te obejmują koszt zapytań do odpowiednich urzędów oraz koszt przesyłki listowej poleconej. Najczęściej zapytania o majątek i dane osobowe dłużników kieruje się do następujących podmiotów:

• Urząd Skarbowy
• Ewidencja Gruntów i Budynków
• Centralne Biuro Adresowe
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych
• zapytanie o pojazdy CEPIK
• zapytanie do elektronicznego systemu OGNIVO

Prawo do składania wniosków w toku sprawy obejmuje: wskazanie majątku dłużnika/obowiązanego, do którego egzekucja ma być skierowana, popieranie egzekucji, wierzyciel ma również prawo być obecnym przy czynnościach terenowych dokonywanych przez komornika w swojej sprawie.

3. Obowiązki dłużnika

Spełnienie świadczenia: podstawowym obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia. W przypadku świadczeń pieniężnych obowiązek ten polega na zapłacie komornikowi egzekwowanego świadczenia wraz z kosztami na rachunek bankowy komornika lub gotówką w kancelarii komornika.

Pokwitowanie komornika ma taki sam skutek jak pokwitowanie sporządzone w formie dokumentu urzędowego. Poprzez zapłatę do komornika całości egzekwowanego świadczenia wraz z kosztami egzekucyjnymi dłużnik zwalnia się z długu, a postępowanie egzekucyjne ulega zakończeniu. Ponadto komornik po dokonanej do niego zapłacie całości egzekwowanego świadczenia wraz z kosztami egzekucyjnymi odnotowuje o tym wzmiankę na tytule wykonawczym, który pozostaje w aktach bez zwrotu wierzycielowi.

Znoszenie egzekucji sądowej: złożenie przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego wraz z tytułem wykonawczym obliguje komornika do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Dłużnik ma obowiązek współdziałania z komornikiem i nie utrudniania mu podejmowanych czynności. Dłużnik nie może usuwać, ukrywać, zbywać, darować, niszczyć, rzeczywiście lub pozornie obciążać albo uszkadzać składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem pod rygorem odpowiedzialności karnej (art. 300 § 2 kodeksu karnego).

Udzielanie komornikowi wyjaśnień i stawianie się na wezwanie komornika.

Informowanie komornika o zmianie miejsca pobytu. Dłużnik ma obowiązek informowania komornika o zmianie miejsca pobytu trwającego dłużej niż miesiąc, pod rygorem nałożenia grzywny.

4. Zaliczki w postępowaniu egzekucyjnym

Zgodnie z treścią art. 40 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji na pokrycie wydatków w toku postępowania egzekucyjnego komornik może żądać zaliczki od strony lub innego uczestnika postępowania, który wniósł o dokonanie czynności, uzależniając czynność od jej uiszczenia. W przypadku  skutecznej sprawy zwracane są wierzycielowi co do zasady celowe koszty, które wierzyciel poniósł zakładając sprawę.

Poniżej znajdują się aktualne wysokości standardowych zaliczek. Ostateczna wysokość wydatków gotówkowych jest adekwatna do zakresu podejmowanych czynności.

• 60,00 zł – przewidywane koszty korespondencji w sprawie ( listy wysyłane za potwierdzeniem odbioru),
• 20,00 zł – zapytanie do rejestru zastawów (obowiązkowe w przypadku prowadzenia egzekucji o świadczenie pieniężne przekraczające 20.000 zł),
• 66,17 zł – opłata za poszukiwanie majątku dłużnika związana ze zleceniem, o którym mowa w treści art. 8012 k.p.c.,
• 45,00 zł – zapytanie o składniki majątku dłużnika do właściwego urzędu skarbowego,
• 40,47 zł – zapytanie o składniki majątku dłużnika do właściwego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
• 90,00 zł – wpis wzmianki o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i wykreślenia,
• 330,83 zł – opłata za każdą rozpoczętą godzinę czynności nieegzekucyjnych (np. spis inwentarza).

Zaliczki dotyczące innych czynności (np. udziału biegłego, rzeczoznawcy majątkowego, transportu specjalistycznego typu laweta itp.) ustalane są indywidualnie, stosownie do okoliczności sprawy.

W przypadku złożenia przez wierzyciela lub uprawnionego wniosku o egzekucję lub zabezpieczenie poprzez zajęcie ruchomości znajdujących się poza rewirem niezbędne jest również wpłacenie przez wnioskodawcę zaliczki na koszty dojazdu do miejscowości dłużnika lub obowiązanego. Wysokość zaliczki można obliczyć mnożąc dwukrotną ilość kilometrów do miejscowości docelowej przez aktualny przelicznik 0,8358 zł. Należy pamiętać, że w przypadku wykonywania czynności poza obszarem właściwości rewiru komornika koszt dojazdu do miejscowości dłużnika (obowiązanego) obciąża wierzyciela (uprawnionego) i nie podlega zwrotowi przez dłużnika (art. 8 ust 11 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji).

5. Opłaty egzekucyjne

Zgodnie z art. 770 kpc dłużnik zwraca wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji, w tym koszty poszukiwania majątku dłużnika. Koszty ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. W przypadku  skutecznej sprawy zwracane są wierzycielowi co do zasady celowe koszty, które wierzyciel poniósł zakładając sprawę. W przypadku bezskuteczności egzekucji wierzyciel ma prawo ponownie założyć sprawę egzekucyjną i domagać się wyegzekwowania należnego mu świadczenia, w tym poniesionych kosztów.

Komornik pobiera opłaty egzekucyjne:

1. Za prowadzenie egzekucji (w tym również zabezpieczenie roszczeń).
2. Za dokonanie innych czynności określonych ustawowo.

Zgodnie z art. 46 ust 1 uoksie do wartości egzekwowanego świadczenia lub zabezpieczonego roszczenia, stanowiącej podstawę ustalenia opłaty wlicza się odsetki, koszty i inne należności podlegające egzekucji lub zabezpieczeniu wraz ze świadczeniem głównym w dniu złożenia wniosku lub rozszerzenia egzekucji. Do w/w wartości nie wlicza się natomiast kosztów toczącego się postępowania egzekucyjnego lub dokonania zabezpieczenia oraz kosztów zastępstwa przez adwokata lub radcę prawnego w tym postępowaniu. Przy oznaczeniu wartości egzekwowanego świadczenia każde rozpoczęte 10 zł. liczy się za pełne (ust. 2 i 3 art. 46 uoksie).

Na mocy art. 49 ust.1 uoksie opłata stosunkowa wynosi 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, nie może być jednak niższa niż 1/10 i wyższa niż trzydziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W przypadku wyegzekwowania świadczenia wskutek skierowania egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego lub wynagrodzenia za pracę komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 8% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niżej niż 1/10 i nie wyżej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W obu przypadkach komornik ściąga opłatę od dłużnika proporcjonalnie do wysokości wyegzekwowanych kwot.

Zgodnie z art. 49 ust. 2 uoksie w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela oraz na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c. komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednak w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 1/20 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

W razie niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego opłaty, o których mowa wyżej uiszcza wierzyciel.
Opłatę stałą oraz opłatę stosunkową za dokonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego wierzyciel obowiązany jest uiścić w całości przed wszczęciem egzekucji lub dokonaniem zabezpieczenia. Od uiszczenia tych opłat uzależnione jest wszczęcie egzekucji oraz dokonanie zabezpieczenia. Nieopłacony przez wierzyciela w terminie 7 dni od wezwania do zapłaty wniosek o dokonanie zabezpieczenia roszczenia podlega zwrotowi. Nieopłacony w terminie 7 dni wniosek o wszczęcie egzekucji świadczeń niepieniężnych i o dokonanie zabezpieczenia takich roszczeń powoduje zwrot wniosku. Za dokonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego komornikowi przysługuje opłata w wysokości 2 % wartości roszczenia, które podlega zabezpieczeniu, nie mniejsza jednak niż 3% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego i nie wyższa niż pięciokrotność tego wynagrodzenia.

Opłaty egzekucyjne przy świadczeniach niepieniężnych:

• Za egzekucję odebrania rzeczy komornik pobiera opłatę w wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (art.50 uoikse);
• Za wprowadzenie w posiadanie nieruchomości i usunięcie z niej ruchomości, wprowadzenie zarządcy w zarząd nieruchomości lub przedsiębiorstwa oraz za wprowadzenie dozorcy w dozór nieruchomości, opróżnienie lokalu z rzeczy lub osób (eksmisja) opłata wynosi 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia od jednej izby. Przy opróżnianiu lokali mieszkalnych nie pobiera się odrębnej opłaty od pomieszczeń stanowiących: przedpokoje, alkowy, korytarze, werandy, łazienki, spiżarnie, loggie i podobnych (art. 51 uoksie);
• 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę za dokonanie spisu inwentarza albo innego spisu majątku (art. 53 uoksie);
• 2% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w przypadku otrzymania zlecenia poszukiwania majątku dłużnika w trybie art. 801 ind.2 kpc. W razie odnalezienia majątku dłużnika w tym trybie komornik pobiera opłatę stałą w wysokości 5% szacunkowej wartości tego majątku, nie więcej jednak niż 100% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (art. 53a uoksie);
• 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za wprowadzenie wierzyciela w posiadanie w innych przypadkach niż wyżej podane np. wprowadzenie w posiadanie nieruchomości bez usuwania znajdujących się na niej ruchomości (art. 54 uoksie);
• 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za wszystkie czynności z udziałem Policji, Żandarmerii Wojskowej, wojskowych organów porządkowych, Straży Granicznej i Agencji Bezpieczeństwa Wewnetrznego (art.57uoksie);
• 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za udział w usunięciu oporu dłużnika oraz za wykonanie nakazu w sprawie osadzenia dłużnika w zakładzie karnym (art. 58 uoksie).

Podstawą wykonywania przez komorników sądowych ich ustawowych czynnością są obowiązujące przepisy prawa, a w szczególności:

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku “o komornikach sądowych i egzekucji” Dz. U. Nr 133 poz. 882 ze zm. (uksie) – tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 113,8
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku “Kodeks postępowania cywilnego” Dz. U. Nr 43 poz. 296 ze zm. (Kpc) Dz.U. 2014, poz. 101.